Yeniler

İbn Sina Felsefesinde İnsan ve Alemdeki Yeri

İnsanı iki boyutu açısından kavramaya çalışır. Metafizik açısından nefs, semavi bir ilkeden gelip insan bedenine ilişerek ona "benliğini" kazandıran manevi bir cevherdir. İbn Sina özellikle insanın akli idrakleri konu Diğer yandan nefs, "tabii organik cismin ilk kemali" olarak insan bedenini fiziki bakımdan yönetir. İnsanın beslenme, büyüme, üreme, hareket, düşünme ve bilme işlevleri bu metafizik cevhere ait güçlerin bedeni yönetmesiyle gerçekleşir. Prof. Dr. Ali Durusoy bu çalışmasında filozofun ortaya koyduğu nefs teorisinde insanı nasıl tanımladığını; psikolojik, epistemolojik ve eskatolojik boyutlarıyla onun alemdeki konumunu nasıl tasarladığını inceliyor. Yazar, İbn Sina'nın özgün eserlerini titiz bir şekilde ve disiplinli bir araştırmayla inceleyerek İslam ve Ortaçağ Felsefesi çalışmalarına önemli bir katkı sağlıyor.

Dini Tutum Davranış ve Şahsiyet Özellikleri

Dinin amaç ve hedeflerinin doğru olarak anlaşılması, insan tabiatının iyi bilinmesiyle yakından alâkalıdır. Bizim inancımıza göre, dinin sahibi ve asıl kaynağı Allah tır. Ancak dinin muhatabı ve mükellefi olan insan kendi güdüleri, duyguları, ilgi ve eğilimleri çerçevesinde dini yaşamakta ve yorumlamakta olduğunu unutmamak gerekir. Dinin bildirdiği emir ve yasaklar, başka bir ifadeyle ilâhî öğretiler, insan ruhunda bir iç değer olarak yerleşip yaşanmaya başladığı zaman dinî hayat gerçeklik planında varlık kazanır. İnsan psikolojisinin bütün insanlar için geçerli ortak kanun ve ilkeleri yanında kültürlere göre farklılaşan özelliklerinin bulunduğunu da yine psikoloji ilmi ortaya koymaktadır. Din Psikolojisi nde ileri sürülen teoriler ve yapılan araştırmalar, diğer birçok ilim dallarında olduğu gibi, genellikle batılı bilim adamlarına aittir. Biz bu çalışmamızda, Batı da oluşan ilmî gelenek ve yapılan çalışmalarla elde edilen bilgi birikiminden istifade ederek kendi sosyo-kültürel yapımı

Dini Hayatın Psikososyal Temelleri

Elinizdeki eser, değerli hocamız Ali Murat DARYAL ın çeşitli dergilerde değişik tarihlerde yayınlanan yazılarından ve röportajlarından oluşmuştur. Hocamızdan bu yazı ve röportajların kitaplaştırılmasını defalarca istememize rağmen bunu sürekli erteledi. Daha da önemlisi, bizim yapmamızı da engelledi. Belki haklı gerekçeleri de vardı. Ama çeşitli çevrelerden yükselen talep dalgası karşısında hocamız daha fazla direnemedi ve biraz da bizim üstelememizi durduramadı. Bunun üzerine bu yazı ve röportajları bilgisayarda dizdik ve düzenledik. Esere verilecek çeşitli ad seçeneklerinden Dinî Hayatın Psiko-Sosyal Temelleri ni tercih ettik. Bazı yazı ve röportajlarda; değişik tarihlere ait oluşlarından dolayı kaçınılmaz tekrarlar bulunabilir. Bizce bu o kadar önemli sayılmaz. Çünkü önemli olan bu yazı ve röportajların yayınlandıkları tarihlerdeki tazeliğini bugün de korumaya devam ediyor olmalarıdır. Sonuç olarak: nüfus kağıdımızda Dini: İslâm yazıldığı için Müslüman olmamalıyız.

Din Sosyolojisi

Yazar ın ilk önce Almanca olarak yayınlanan "Einführung in die Religionssoziologie" (1931), (Din Sosyolojisine Giriş), adlı eseri iyi bir kabul gördü. Bu hüsnü kabulün yanısıra bir Amerikan Üniversitesinde verdiği din sosyolojisi dersleri için konunun bir taslağını İngilizce olarak hazırlamak arzusu da onu bu çabalarını devama zorladılar. Halihazır hülâ-sanın gayesi verilecek derslere esas teşkil etmektir; onun veciz özelliği de buradan ileri gelmektedir. Bizimkilere yakın bazı meseleler sistematik ve tarihî ilahiyatta, din biliminde, siyasî nazariyede, sosyal bilimlerde, felsefede, filolojide ve antropolojide incelenmektedirler. Sosyal bilimlerin değil fakat din biliminin uzmanı olan Yazar, içerisinde kültürel antropolojinin önemli bir rol oynamak zorunda olduğu bir çalışma olan dinin tedkiki ile sosyal bilimleri birbirinden ayıran uçurumun üzerine bir köprü inşa edildiğini görmenin bu gün dahi arzu olunacak bir şey olduğuna inanmaktadır. O, bu husustaki katkısını, mükemmel olduğu i

Ziya Gökalp Sosyolojisinin temel İlkeleri

Tarih : 24 Aralık 2007 12:29 Ölümünden 74 yıl sonra Gökalp in ülkemizdeki kavram tartışmalarına bir ışık tutup tutmayacağı meselesi, bugün her aydının aklına gelebilecek hususlardan en önemlisini teşkil etmektedir. Bir vakitler, bir başka türdeki kaotik durumu yaşayan toplumumuza uzlaştırıcı ve gerçekci nitelikleriyle yön veren Gökalpci düşüncenin, günümüz değişen şartları karşısındaki yerini tespit etmek yararlı olacaktır. Çünki, birçok toplum meselelerimizin çözümlenmesinde bugün bile aydınlarımızın çoğu kez tanzimat (Reform) doğmalarından ileri gidemediğini biliyoruz. Bu bakımdan, Gökalpci düşünce biçiminin yeni bir eleştirisini ortaya koymak, hem onun sosyoloji sistemini belirtmek hem de farklılaşan veya zindeliğini kaybetmeyen yönlerini anlamamız açısından önemlidir kanaatindeyiz. Bunun için de, herşeyden önce Gökalp sosyolojisinin özünü teşkil eden; kültür (hars), uygarlık (medeniyet) ve Batılılaşma (Asrileşme, Garplılaşma) kavramlarının günümüz açısından değerlendirilmesi gerekmektedir

Kültür Sömürgeciliği

Sevgili okur, daha söze başlarken seni şaşırtırsam beni bağışla. Burada yazdıklarımın birçoğu sana şimdiye değin okuduklarının dışında, yadırgatıcı, şaşırtıcı, inanılması güç, hatta saçma gelebilir. Buna hiç şaşmam, çünkü toplumumuzun, özellikle, devrimci olsun muhafazakar olsun, aydın kesimlerinin bu konuda kendine göre bir şartlanmışlığı vardır ve kendini bu şartlanmıştık dışına çıkararak, konuya yansız bir gözle bakamayan herkes meseleyi alışılmış bir biçimde, ele almakta, pek ince düşünme, ince eleyip sık dokuma kaygısına düşmeden, ona göre yüzeyden değerlendirip geçmektedir. Bu kitabı okuduğunuzda, toplumumuzdaki oluşumlara ve anlam vermekte güçlük çektiğiniz bir takım davranışlara, bugüne değin alışık olduğunuzdan çok farklı bir gözle bakacak, belki yalnız bugüne değil düne de çok farklı ve anlamlı yorumlar getirmeyi düşünecek, getirebileceksiniz. Burada okurumdan birinci dileğim benim söylemek, kendisine iletmek istediğimi sabırla anlamaya çalışması, yazdıklarımda kendi düşün

Sosyolojide Temel Bilgiler ve Tartışmalar

İlgili üniversite öğrencilerine ve arzu edenlere sosyoloji hakkında genel bilgi vermek, teorik köklerini belirtmek gayesiyle hazırlanan bu kitapta, bunu bir sosyoloji sistemi yapmaktan ziyade, temel meselelerin ve önemli kavramların tartışılması arasında vermeye çalıştık. Modern meselelere de pek girmedik. Ancak, klasik tarzda çalışma yanında, konuları yeni zihniyelere ve münakaşalara açık tuttuk. İlgili fakülte öğrencilerine ve özel olarak ilgi duyanlara, sosyal ilimlerin kesin tavrının hangi münakaşalardan sonra elde edilebileceğini, zor noktaların ve esaslı problemlerin neler olduğunu, hangi kısımlarının münakaşaya açık olduğunu göstermek, onları uyarmak, kesin zannıyla bilgi vermekten daha önemlidir kanaatindeyim. Yer yer kısa olarak "görüş" beyanında bulunulmuşsa da sosyoloji kültürüne, onun geleneğine ve tekniğine ters düşmeyecek şekilde bu iş yapılmıştır. Sosyolojide önemli zihniyet değişiklikleri ve modern araştırma usulleri olduğu malumdur.

Sosyoloji Açısından Din

Bu bir din sosyolojisi çalışmasıdır. Özel maksadı, dinin bütün temel sosyal müesseselerdeki müşterek tesirinin olup olmadığının araştırılmasıdır. Çalışmamız dine ait genel ve fonksiyonel bilgilerden sonra, yedi esas üzerinde toplanmıştır. Ahlâk, hukuk, ekonomi, san at, teknoloji, eğitim, devlet ile dinin bağıntıları, ayrı ayrı olmak üzere incelenmiştir. Dinin bu müesseselerin herbiriyle münasebeti teker teker başlıbaşına geniş birer araştırma konusu olmakla beraber, müşterek bir neticeyi görebilme imkânı için birlikte ele alınmıştır. Bu yedi korelasyon araştırmasında, müşterek neticeler gösterilmeye çalışılmıştır. Dinin diğer sosyal müesseseler ile ayrılmaz bütünlüğü, gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaktadır. İnsanların, başlangıçtan beri, dinî hayat içinde bulunmaları bir tarafa, onun hakkında ayrıca araştırma yapmaları da çok eskidir. İlkçağda, Ortaçağ Batı ve İslâm dünyasında, din hakkında araştırma ve düşünceler eksik olmamıştır. Fakat din ile cemiyet münasebetlerinin köklü bir şeki

Kurban Kesmenin Psikolojik Ve Metafizik Temelleri

İslam’da kurban genel olarak ibadetlerin takip ettikleri seyre zıt bir seyir gösterir. Müslümanlar bunu tabii karşılarlarken Batılı Hı­ristiyan şer odakları bu zıt oluşumu Müslümanların aleyhinde kullanmak ve onları aldatmak için, onda kendi hesaplarına istis­mar edecekleri malzeme bulmak istemişlerdir. Bu taarruz ve hü­cumlar daha önceleri kendi tabiî seyrine göre gelişirken meselenin siyasileşmesi ile beraber hızını ve şiddetini çok daha fazla arttır­mıştır. Müslümanlar, bu taarruz ve hücum karşısında savunma mevzilerine geri çekilmişler ve bu durum şirret Batıyı daha cesa­retlendirmiştir. Nihayet iki tarafın tutumu ile ortaya böyle bir tablo çıkmıştır. Bütün bunların bir tek sebebi vardır ki, o da Müslümanların bir ibadet felsefesi kuramamış ve yine bu kapsam içinde isimleri bu güne göre belirlenmiş de olsa bir ibadet psikolojisi ve sos­yo­lojisi geliştirememiş olmaları idi. Her bir Müslüman, ben iba­det­lerimi yaparım, bu ibadetlerin bende hâsıl etmek istediği kemâlât ve tekâmül nasıl olsa bende tecelli eder ve ben nasıl olsa arzu edilen manevi mertebelere ulaşırım, diye düşünüyordu. Bunda haklıydı. Bir ilacın iyi gelmesi için hastanın o ilacın terki­bini bil­mesinin lüzumu olmadığı gibi.

Maturidide Bilgi Problemi

Bilgi, çok eskiden beri filozofları meşgul eden bir konudur. Meselâ "bilgi nedir?" sorusunu Platon a kadar götürmek mümkündür. Yaklaşık XVIII. yüzyılın sonları ve XIX. yüzyılın ilk yarısında tam bir sistem olarak ortaya çıkan ve felsefenin ana problemlerinden biri olan "bilgi teorisi", ya da epistemoloji üzerinde çok şey yazılmış ve söylenmiştir. Dinî epistemoloji, bir din felsefesi problemi olarak, bugün memleketimizde hemen hemen hiç ele alınmamış bir konudur ve bizde bu alanda yapılmış çalışmalar yok denecek kadar azdır. Mâtüridî, bir bilgi konusuyla eserine başlayan ve bu şekilde başlamayı adetâ bir gelenek halinde yerleştiren büyük bir din bilginidir. Sisteminde hem genel bilgiye, hem de dînî ve ahlâkî bilgiye yer vermiştir. "Mâtüridî de Bilgi Problemi"ni bir çalışma konusu olarak seçmemizin sebeplerinden biri budur. Ayrıca, Mâtüridî nin "bilgi" anlayışını konu alan herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla felsefe literatüründe bu konuyla ilgili herhangi bir esere rast

Nesefi Akaidi Şerhi

"Akâ id-i Nesefî" (Akâ idü n-Nesefî) üzerine sayısız şerhler yapılmıştır. Bu şerhlerin Arapça ibareli olması, halkın ekserisinin ise Arapça bilmemesi ve bu bilgilerin sadece Arapça bilen az sayıda Müslüman ilmiyye mensubuna münhasır kalması sebebiyle, esasen ilmî ve manevî kıymeti çok yüksek olan bu eserin, ilme ve bilgiye susamış Müslümanlarca da istifâde edilebilmesi için, Türkçe muhtasar bir "Akâ id Şerhi" vücuda getirilmesi gerekmiştir. Bilhassa tasavvuf ehli arasında oldukça ilgi gören bu eser, Selanik Vilâyeti ne bağlı "Usturumca" kasabasında medfûn bulunan "Arab hoca" denilmekle ma rûf Seyyid Muhammed Nûru l-Arabî (ks) hazretlerinin sağlığında kendisine müracaat edilerek, okutulması ve şerh edilmesi istenmiştir. Seyyid hazretleri de bu müracaatı memnuniyetle karşılayıp, o günün ikindi namazını müteakiben sohbetleri tâkib edenlerce tedris ve takrir etmek suretiyle bu kitabı şerh etmiştir. Bu halkanın seçkinlerince zabt ve karşılaştırılarak bir risale hazırlanmış ve bu zor görev

Maturidinin Akide Risalesi ve Şerhi

İslâm tefekkür tarihi içinde, iman esaslarının ve dolayısıyle İslâm dininin felsefesini yapan kelâm ilminin önemi yerli ve yabancı araştırıcılar tarafından kabul edilen bir husustur. İbn Küllâb el-Basrî yi, hatta "tekvin" ve "halku l-Kur ân" konusunda kelâmı bir yaklaşım sergileyen Halku efâli l-ibâd adlı eseriyle Buhârî yi göz önünde bulundurduğumuz takdirde hicri III. asırdan başlatabileceğimiz Ehl-i sünnet kelâmının tefekkür tarihimizdeki yeri ise başka bir önem taşır. Zira sünnî kelâm ekolleri büyük Müslüman çoğunluğunu asırlar boyu kendine bağlamayı başarmış ve literatürümüze hem kemiyet hem de keyfiyet bakımından pek zengin eserler kazandırmıştır. Bibliyografik veya biyografik kelâm tarihi yazarları, sünnî kelâmın kuruluşunu Ebu l-Hasen el-Eş arî ile başlatıp onun mensuplarıyla devam ettirme alışkanlığını genellikle göstermekteyse de kanaatimizce bu tutum gerçekle bağdaşmamaktadır. Tabakât kitaplarında büyük bir kelâmcı olduğu ve yüzlerce eser telif ettiği ifade edilen İmam Eş

Maturidide Dini Çoğulculuk

Dini çoğulculuk, esas itibariyle, önemli bir din felsefesi problemidir. Türkçe mizde, bu konuya felsefi açıdan bakan ve onu felsefî bir metodla inceleyen yazılar, ne yazık ki, yok denecek kadar azdır. Bu yüzden, konuyla ilgili bazı kavramların kısa açıklamalarına da yer veren bir "GİRİŞ" yazılmak suretiyle, eserin daha iyi anlaşılıp değerlendirilmesine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır. Sosyal ve siyasî birtakım implikasyonları da bulunan, fakat burada bir din felsefesi problemi olarak ele alınmasından dolayı sadece felsefî ve îtikâdî temelleri üzerinde durulan "dinî-çoğulculuk" hassasiyet gösterilmesi gereken bir konu olduğu için, eserin hazırlanmasında, mümkün olduğu ölçüde bağlı kalınan deskriptif yöntemin bir gereği olarak, gözönünde bulundurulan metinlerden bazılarının Arapça asılları dipnotlarda gösterilmiştir. Hakdin gökten inen suya benzer. Su, gökten temiz, duru ve (her toprağa) eşit olarak indiği halde, toprağın bileşiminde bulunan unsurların rengi, tadı, kokusu vs.nin değişik olması; suyun tat, renk, koku vb. özelliklerini de değiştirir. O zaman, suyun bazısı tuzlu, bazısı tatlı, bazısı kirli ve bulanık olur; bazısından faydalanılır, bazısından faydalanılamaz. Bu, yeryüzünün cevherlerinin farklı olmasının gerektirdiği bir zorunluluktur. Çünkü aslı ve özü bakımından gökten inen su tatlı, duru ve temiz olduğu halde, yere indikten sonra değişmektedir. Bir başka deyişle, eğer su, üzerine indiği toprağın durumuna göre değişmeseydi, o zaman, gökten indirilen suyun hepsi tatlı ve temiz olduğu gibi, kendisinden faydalanılan su da tek tür yani sadece tatlı su olurdu. İşte, din de tıpkı bunun gibidir. Yani Tanrı tarafından gönderilen ve vahye dayanan din tek ve aynı din olduğu halde, insanların yeryüzünde farklı dil ve kültürlere sahip topluluklar halinde yaşamaları, gönderilen dinin de farklı şekilde anlaşılıp yorumlanmasına ve amaçları aynı olmasına rağmen, farklı fiillerle örneklenip yaşanılmasına; böylece, o, aynı zamanda, Peygamberlerin ve şeriatların farklı olmasının da zorunlu hale gelmesine sebep olmuştur. Bu demektir ki, semâvî dinler yani vahye dayanan büyük târihî dinler, özü itibariyle, aynı doğruluk ve geçerliliğe sahiptir. İşte bu, Mâtüridînin açıkça ortaya koyduğu, İbrâhimî dinlerle sınırlı, bir kısmî çoğulculuktur.

Kelam ve felsefe Açısından İnsan Fiilleri

Yaşadığı devir, dördüncü/onuncu yüzyılın önde gelen fikrî şahsiyetlerinden birisi olan Ebû l-Hasen Muhammed b. Yûsuf el-Âmirî (381/992), İslâm düşüncesini meydana getiren başka birçok önemli sıma gibi yakın zamanlara kadar ilim ve düşünce çevrelerinin dikkatlerinden uzak kalmıştır. Aralarında, bizim onun hayatını ve felsefesini konu edildiğimiz doktora çalışmamızın da bulunduğu yaşadığımız yüzyılın son 25-30 yıllık süresi içinde hakkında yapılan araştırmalar Amirî nin mantık, fizik, metafizik, siyaset, ahlâk, kelâm ve dinler tarihine kadar uzanan geniş bir alâka sahasının ve anılan bu sahalarda çoğu günümüze kadar gelebilme şansı bulamamış otuzu aşkın eser kaleme almış olduğunu ortaya koymuştur. Onun günümüze kadar kalabilen eserlerinden kendisinin genel felsefesinin de bir yansımasını ihtiva eden înkâzu l-beşer mine l-cebri ve l-kader adlı kitabı kelâmî meselelere tahsis edilmiş olmak bakımından özel bir önem taşımaktadır. Her şeyden önce bu eser, bilebildiğimiz kadarıyla, müstakill

Kelam Araştırmaları Üzerine Düşünceler

Kelâm ilminin II. (VIII.) yüzyılın başlarından itibaren oluşmaya başladığı bilinmektedir. Onun teşekkül edişinin sebepleri arasında, sınırları genişleyen İslâm dünyasının içinde ve dışında dinin asıl bünyesini ilgilendiren problemlerin ortaya çıkışı önemli bir yer tutar. İslâm ın dış dünyaya açıldığı, çeşitli inanç ve düşüncelere bağlı insanların farklı amaçlarla ilgisini çekmeye başladığı o dönemlerde temel ilkelerinin sistemleştirilmesi gerekiyordu. Mu tezile âlimlerince başlayan bu faaliyet sonraki asırlarda Sünnî âlimlerce devam ettirilmiş, dinin iman esasları ve kesin hükümlerinin vahye ve akla dayanan "felsefe"si yapılmış, müslüman nüfusun yüzde doksanı aşan büyük çoğunluğunun kabulüne mazhar olmuştur. Gazzâlî ile birlikte felsefenin kelâm ilmine dahil olması, zaten Ebû Hanîfe ve özellikle Mâtürîdî den itibaren Sünnî kelâmında, ayrıca Mu tezile de var olan akla önem verme ve onun ışığı altında istidlâllerde bulunma faaliyetlerine katkıda bulunmuştur.

İmamiyye Şiasında Onikinci İmam ve Mehdi İnancı

Şia ile diğer İslam mezhepleri arasındaki en önemli uyuşmazlık konusu olan imamet, mutedil ve müfrit Şia fırkaları arasında da birbirinden farklı düşüncelerin doğmasına sebep olmuştur. Günümüzde Şia nın en önemli temsilcisi sayabileceğimiz, adını imametten alan İmamiyye Şiası da, konuya verdiği önemden dolayı imameti usulü d-din içinde zikretmektedir. Hz. Peygamber den sonra gelecek imamların onikinci imamla son bulacağı, bu imamın kaybolduktan sonra geri dönüp el-Kâim el-Mehdî sıfatıyla dünyayı ıslah edeceği düşüncesi, İmamiyye sisteminde bir inanç esası olarak benimsendiği için, gaip imamın dönmesi asırlardan beri beklenmektedir. Bu durum İmamiyye ile diğer İslam fırkaları arasında daima münakaşa mevzuu olmuş, İmamiyye imamın şahsiyetini, gaybetini, gaybetten sonraki dönüşünü ve yapacağı ıslahatı isbat için büyük çaba göstermiştir. Hakkında pekçok ihtilâf bulunan bu konuyu inanç esasları arasında mütalaa etmekten dolayı muhaliflerinin yönelttiği tenkitleri cevaplandırmada da güç dur

Epistemolojik Açıdan İman

İman, hakkında çok şey yazılan ve söylenilen bir konudur. Onunla ilgili yazılarda genellikle bir konu ve metot birliği görülür. Bir başka deyişle, onların büyük bir kısmında genellikle hep aynı konular ele alınıp aynı şeyler söylenilmekte ve yaklaşık aynı neticeler ortaya konulmaktadır. Ancak onlarda, imanın özüne, yani mahiyetine ilişkin çok az şey yer almakta ve söylenilenlerin de büyük bir kısmı, imanı, "iman-objeleri"yle açıklayan, totolojik tanımlara dayandığı için, imanın ne olduğu tam ve açık olarak belirtilmemektedir. Bu eserde imana felsefî, daha doğrusu epistemolojik bir açıdan yaklaşılıp onun mahiyeti, mümkün olduğu ölçüde, açık ve net bir biçimde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu yüzden, burada daha çok imanın mahiyetiyle ilgili problemler üzerinde durulup değerine ilişkin problemler bu eserin devamı niteliğindeki başka bir çalışmada ayrıca ele alınacağı için, onlara burada fazla yer verilmemiştir.

İslam İnancında Gayp Problemi

Her türlü hamd ve övgü görünür ve görünmez âlemlerin sahibi ve bilicisi olan Allah a, salât ve selâm seçkinlerden olan Elçisi ne olsun! İnsan, ta ilk günden itibaren kendini tanımayı, nereden geldiğini ve sonunun ne olacağını merak ettiği kadar çevresini, evrenin görünen ve görünmeyen kısımlarını tanımayı da arzu etmiştir. Onun bu arzusu kendisini yeni yeni şeyler öğrenmeye ve bilgi hazinesini genişletmeye sevk etmiştir. Her ne kadar zaman zaman duyuların aldatması ve yanlış akıl yürütmeler sonucu yanılmalar olmuşsa da, bunlar onu bıktırmamış, bilakis araştırma, inceleme ve öğrenme arzusunu daha da kamçılamıştır. Madde ötesini inkâr eden, düşünce tarihi içinde ciddî ve önemli bir yer işgal etmeyen materyalist felsefeler hariç tutulursa, düşüncenin genel seyrinin bu yönde olduğu ve insanlığın büyük çoğunluğuna hükmeden din ve felsefe sistemlerinin, duyuların idrak alanı dışında kalan varlıkların mevcudiyetini benimsediği görülür. "Gayba iman" İslâm dininin temel esaslarından biridir.

Habbazi Kelami Görüşleri ve El Hadi Adlı Eseri

Emali Şerhi

Kaleme aldığımız şerhte beyitlerin ait oldukları konularla bağlantılarını kurmaya, mevzuun daha iyi anlaşılabilmesi için gerekli olan ön bilgilere temas etmeye özen gösterdik. Çalışmada dini ilimlerin öğrenilmesinde başlangıç dönemini aşmış kimseleri göz önünde bulundurarak orta hacim ve yoğunluk çizgisini aşmamayı prensip edindik. Bu çalışmanın İmam-Hatip liseleri, İlahiyet fakülteleri mensup ve mezunları, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın eğitim merkezleri elemanları ile konuya ilgi ve ihtiyaç duyan herkese faydalı olmasını Cenab-ı Hak'tan niyaz ederim.

Eğitim Sosyolojisi

Günümüz dünyasında sosyal bilimler fizik bilimlerden daha yaygın bir uygulama alanına kavuşmuş bulunmaktadır. Propaganda teknikleri, reklâmcılık, halkla ilişkiler, ticarî rekabet, ideolojik ve kültürel savaş gibi kavramlar, yazılı basın-yayın organları, televizyon, video gibi teknik araçların her alanda kullanımı, kamuoyu araştırma şirketlerinin faaliyetleri toplum hayatına girdikçe, insanları derinden etkilemekte ve yaşantılarında büyük değişiklikler meydana getirmektedir. Bazen bu değişiklikler, teknik ilerlemenin önünde seyretmektedir. Sosyal bilimlerinin tabiatında var olan kuramlarla uygulamalar arasındaki farklılık, uygulamaların kuramların önünde gitmesi, kavramların tariflerinde araştırmacıların görüş birliğine ulaşamaması gibi bazı zaaf noktaları bile, sosyal bilimlerin kazandığı bu konuma bir zedelenme getirmemektedir.

Eğitim ve Öğretimin Esasları (âdâbu l-muallimîn)

İbn Sahnûn, hicrî üçüncü asırda ilim ve kültürün Kuzey Afrika da yayılmasına ve gelişmesine hizmet eden şahsiyetlerden biridir. Zamanın zor şartlarına rağmen çeşitli sahalarda 28 eser kaleme almış olması onun dinî ilimlerde ulaştığı noktayı gösterir. Bir talimatname diyebileceğimiz nitelikte ve devrindeki temel eğitimle ilgili bazı meseleleri dile getirdiği görülen ve eğitim tarihi açısından dikkatimizi çeken Âdâbu l-Muallimîn adlı eserini tercüme ettik ve "Eğitim ve Öğretimin Esasları" adını verdik. Müellifin hayatı, eserleri ve çevresi hakkında geniş bir araştırma yapmaya çalıştık. Bütün ihtimamlara rağmen çalışmamızın hatasız ve mükemmel olduğu iddiasında değiliz. Yapılacak uyarı ve tenkitlere şimdiden teşekkür ederiz.

Türkiyede Vaizlik (Tarihçesi ve Problemleri)

Tarihi varlık alanı içerisinde dinsiz bir insan toplumu bulmak mümkün değildir. Dinle ilgili davranışları insanlara benimsetme ve bu suretle dinle bütünleşmiş kişilik kazandırma olgusu, din eğitimi olarak ifade edilmektedir. Din eğitimi, dinin özüne uygun olarak insan varlığını bütünü ile ele alır. Üzerinde durulması ve araştırılması gereken konulardan biri de, yaygın din eğitiminde önemli bir yere sahip olan vaaz konusudur. Vaaz yoluyla eğitim, Hz, Peygamber den günümüze kadar yaygın din eğitimi faaliyeti olarak devam edegelmiştir. Ancak, bu alanda yapılmış teorik incelemeler çok az olduğu gibi, özellikle de uygulamalı alan araştırmaları yok denebilecek kadar azdır. Hâlbuki günümüzde şartlar değişmekte, ilimler hızla gelişmekte, buna bağlı olarak insanların ihtiyaçları, ilgileri ve problemleri de farklılaşmaktadır. Bu durum karşısında vaizlik müessesesinin durumu, yeniden yapılanması nasıl olacaktır?

Türkiyede Din Eğitimi

Bu eser, "Din Eğitimi Tarihi"nin, okuyucularımızca bilinmesi gerektiği düşünülen, 1920-1998 yılları arasındaki macerasını açıklığa kavuşturmak amacıyla yazılmıştır. Eğitim tarihi, özellikle din eğitimi tarihi, psikolojik, sosyolojik, siyasî, ideolojik ve kültürel olayların aydınlığında görüp gösterildiği ölçüde eğitim tarihidir. Onun içindir ki bu kitapta sadece, din eğitimi kurumlarının nitelik ve nicelik bakımından gelişmesini sıralamak gibi, kolay ve basit bir yol takip edilmemiştir. Cumhuriyet in kurulmasından önce 1920-1923 ve Cumhuriyet in kurulmasından sonra 1924-1998 yılları arasındaki, sosyal ve siyasî değişmelerin din eğitim ve öğretimi hayatında doğurduğu hareketleri; değişmeleri ve gelişmeleri, mümkün olduğunca, tarihî seyri içinde birinci derecedeki kaynakları kullanarak okuyucularımızın bilgisine sunmaya özen gösterdik. Ancak tarihî gelişimi yalnız bir tarihçi yaklaşımıyla ele almayarak, günümüz meseleleri ışığında açıklığa kavuşturmaya çalıştık.

Türkiyede Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve Ekolleşme Sorunları

Bir toplumda dinin devamlılığı, onu toplumun benimsemesi ve nesilden nesile aktarması ile mümkündür. Bu da din eğitimi ile olmaktadır. Bu bağlamda "din eğitimi, ferde bir hayat tarzı sunmayı; onu belli bir dünya görüşü içinde toplamayı; ona bir değer biçme ve yaşama tarzı kazandırmayı, yaratıcıya isteyerek bağlanmayı, birtakım şeyleri duyma, onlara inanma ve onlara uygun iradi faaliyette bulunmayı sağlayan faaliyetler süreci ve olgusu" olarak tanımlanabilir. "Türkiye de Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve Ekolleşme Sorunları" adıyla yaptığımız bu araştırmanın temel amacı, ifade edilen bu görevleri yerine getirmede bu kurumların durumunu ortaya çıkarmaktır.Sistem bir denge özelliği taşır. Sistemi oluşturan parçalar ve unsurlar arasındaki ilişkinin düzeyi onun dengesini oluşturur.

İbn Cemaadan Öğretmen Ve Öğrencilere Öğütler

İslâm da eğitim-öğretim Hz. Peygamber (s.a.v.)in mescidinde ve Suffe de başlamış ve daha sonra küttab ve medreseler şeklinde devam etmiştir. Bu kurumlarda öğretim, fiilî gelişmesini sürdürürken, eğitim-öğretimle ilgili eserler de ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu arada İbn Sahnûn (öl. 256/869)un "Âdâbu l-Muallimin"i, Kabisî (öl. 403/1014)nin "er-Risaletü l-Mufassale li Ahvali l-Müteallimin ve Ahkami l-Muallimin ve l-Müteallimin"i Zernûci (öl. 593/1196)nin "Ta li-mül-Müteallim"i Gazzali (öl. 555/1111)nin "İhyau-Ulûmi d-Din i, Taşköprüzade (öl. 959/1552) nin "Mevzûatu l-Ulum"u, Ali b. Hüseyin Amasî" (öl. 875/1470)nin "Tarikül-Edeb"i İslâm dünyasında yazılan pedagojik eserlerin başhcalarıdır. Bunlar arasında konuları ayrıntılı olarak ele alan en önemli eserlerden biri de 733/1333 de vefat eden İbn Cemaa nın Tezkiretü s-Sami ve l-Mütekellim fî Edebi l-Âlim ve l-Müteallim" adlı eseridir.

İhvanı Safanın Eğitim Felsefesi

Hicri dördüncü yüzyıl, tercüme faaliyetleriyle İslâm dünyasına aktarılan Yunan, Hint ve Fars eserlerinin de etkisiyle, bilimsel hareketliliğin doruğa ulaştığı; bir çok önemli simanın yetiştiği ve bütün İslâmî bilimlerin genel çerçevesinin oluştuğu dönemdir. İslâm dünyasında çeşitli müesseseler ve ilimler bu dönemde şekillenmiş ve zamanla gelişerek modern Avrupa medeniyetinin doğmasında da etkili olmuştur Bu dönemde ortaya çıktığı kabul edilen ve bütün ilimleri bir araya toplayan bir ansiklopedi meydana getirerek, düşünce tarihinde, "İslâm Ansiklopedistleri" olarak anılan İhvân-ı Safa ve Risaleler i hakkında, Batı da ve Arap dünyasında yapılan çalışmalara karşı, ülkemizde aynı düzeyde müstakil çalışmalara rastlayamıyoruz. Batı dilleri ve Arapça da yapılan çalışmalar, "Bibliyografya "dan da anlaşılacağı gibi, daha ziyade, İhvan in genel felsefesi ve kimlikleri üzerinde yoğunlaşmıştır.

Din Eğitiminin Temel Meseleleri

Muhakkak ki Allah beni muallim ve kolaylaştırıcı olarak gönderdi (Müslim) Din eğitiminin temel meselelerini araştırmak için yaptığımız bu çalışmada eğitimin bazı meseleleri birbiriyle bağlantılı olarak incelenmiştir. Varlıklar âleminde insanın yeri ve sorumluluğu ile insana has özellikleri ve insanî potansiyellerin geliştirilmesini ortaya koyarak din eğitiminin gayesi ve insanın eğitimi birlikte araştırılmıştır. Bu çalışmamızda din eğitiminde önemli konulardan biri olan ibadet konusu, insanın fıtrat, denge, ihtiyaçları ve ruh sağlığı ile ilgili olarak incelenmiş, insan sevgisinin din eğitimindeki yeri belirtilmiştir. Çağımızda görülen büyük maddî inkişaf ve refaha rağmen ruhî tatminsizliğe bağlı olarak ruh sağlığı bozulmuş, yabancılaşmış insanlara çokça rastlanmakta ve anormallikler çoğalmaktadır. Ruh sağlığı bozulmuş insanların beşerî münasebetleri sevgi ve güven yerine kin ve nefrete dönüşmekte, cemiyetin her kesiminde kızgın ve öfkeli insanlar görülmektedir.